“`html
Kiến trúc thượng tầng thường được nhắc đến trong nhiều lĩnh vực, là một chủ đề kiến thức không dễ tiếp cận bằng các phương pháp học thông thường. Hãy cùng khám phá khái niệm kiến trúc thượng tầng trong bài viết sau.
*
Thông tin bài viết chỉ mang tính tổng hợp và tham khảo tại thời điểm chia sẻ, không phải ý kiến chuyên gia.
Kiến trúc thượng tầng là gì?
Mỗi bộ phận của kiến trúc hạ tầng khi ra đời đều giữ vai trò nhất định trong xây dựng tư tưởng xã hội và bộ mặt tinh thần của cấu trúc nào đó. Tất cả các yếu tố của kiến trúc thượng tầng đều liên hệ chặt chẽ với cơ sở hạ tầng tùy theo từng hoàn cảnh. Xã hội sẽ phản chiếu nền kinh tế của chính nó phát triển như thế nào, và tương tự, nhà nước cũng sẽ thể hiện thể chế chính trị của quốc gia. Ngoài ra, có thể tồn tại một số yếu tố đối lập về tư tưởng, quan điểm và tổ chức chính trị trong nội bộ các giai cấp bị trị.
Hình ảnh kiến trúc thượng tầng
Vậy kiến trúc thượng tầng là gì? Có thể hiểu tổng quát là toàn bộ những quan điểm về chính trị, pháp luật, đạo đức, triết học, tôn giáo, nghệ thuật… tương ứng với các thể chế khác nhau như nhà nước, đảng phái, giáo hội, đoàn thể… được hình thành trên một căn cứ hạ tầng nhất định.
Vì vậy, kiến trúc thượng tầng là những hiện tượng xã hội phản ánh đời sống tinh thần, là bộ mặt tư tưởng của hình thái kinh tế – xã hội. Nó cùng các bộ phận khác góp phần hợp thành cơ cấu hoàn chỉnh của hình thái kinh tế – xã hội.
>>> Có thể bạn quan tâm: Officetel là gì? Tìm hiểu tính pháp lý của căn hộ officetel
Đặc điểm của kiến trúc thượng tầng
Vậy đặc trưng của kiến trúc thượng tầng là gì? Các thành phần khác nhau của kiến trúc thượng tầng ra đời có vai trò và mục đích riêng trong việc phản chiếu cơ sở hạ tầng tương ứng, tạo dựng bộ mặt tinh thần và tư tưởng của xã hội. Tuy nhiên, không phải tất cả các yếu tố của kiến trúc thượng tầng đều kết nối như nhau với cơ sở hạ tầng. Trong xã hội có sự phân chia giai cấp, tư tưởng chính trị, pháp quyền cùng với các tổ chức tương ứng như chính đảng, nhà nước là những yếu tố chính, quan trọng và mạnh mẽ nhất của kiến trúc thượng tầng, tiêu biểu cho chế độ chính trị, xã hội đó. Ngoài ra, còn có các yếu tố khác đối lập với tư tưởng, quan điểm, tổ chức chính trị của các giai cấp bị trị.
“`
Để hiểu sâu hơn về khái niệm kiến trúc thượng tầng, trước tiên chúng ta nên khám phá các đặc điểm đặc trưng của nó.
Trong xã hội có đối kháng giai cấp, kiến trúc thượng tầng thể hiện rõ rệt tính giai cấp. Đặc điểm này được nhìn thấy rõ nhất qua sự khác biệt trong tư tưởng, quan điểm chính trị cũng như những cuộc đấu tranh ý thức hệ giữa các giai cấp đối lập.
Dù mỗi thành phần trong kiến trúc thượng tầng có quy luật phát triển riêng biệt, chúng không tồn tại biệt lập mà lại tương tác mật thiết, đồng thời phản chiếu cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, không phải mọi yếu tố của kiến trúc thượng tầng đều liên quan đến cơ sở hạ tầng của nó. Một số yếu tố như chính trị, pháp luật có mối quan hệ trực tiếp, trong khi các yếu tố như triết học, tôn giáo và nghệ thuật lại có mối liên hệ gián tiếp.
Trong xã hội có tính đối kháng giai cấp, nhà nước là thành phần nắm quyền lực tối cao trong kiến trúc thượng tầng, với vai trò thể hiện cho giai cấp thống trị về mặt chính trị và pháp lý.
Trong giai đoạn chuyển tiếp từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng sản, kiến trúc thượng tầng vẫn chịu ảnh hưởng từ những tàn dư của giai cấp thống trị bóc lột cũ. Vì vậy, các nước xã hội chủ nghĩa hiện nay vẫn tiếp tục cuộc đấu tranh giữa tư tưởng xã hội chủ nghĩa và những tư tưởng còn sót lại. Chỉ khi chủ nghĩa cộng sản hoàn thiện, sự phân biệt giai cấp trong kiến trúc thượng tầng mới bị loại bỏ.
Kiến trúc thượng tầng sở hữu một kết cấu phức tạp, có thể được phân tích từ nhiều góc độ. Nhìn chung, kiến trúc thượng tầng trong xã hội bao gồm các hình thái ý thức xã hội (chính trị, pháp quyền, tôn giáo,…) và các thiết chế chính trị – xã hội tương ứng (nhà nước, đảng phái, giáo hội,…).
Quan hệ biện chứng giữa kiến trúc thượng tầng và cơ sở hạ tầng
Giữa kiến trúc thượng tầng và cơ sở hạ tầng, tồn tại một mối quan hệ chặt chẽ, quyết định sự sống còn và phát triển của cả hai.
Cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng
Cơ sở hạ tầng giữ vai trò quyết định đến nội dung và đặc tính của kiến trúc thượng tầng, ngược lại, kiến trúc thượng tầng phản ánh những yếu tố đó. Mỗi cơ sở hạ tầng hình thành nên một kiến trúc thượng tầng tương ứng để bảo vệ nó. Giai cấp nào chiếm ưu thế kinh tế trong xã hội, thì cũng sẽ thống trị trong các lĩnh vực khác như chính trị và tư tưởng.
Các mâu thuẫn kinh tế cuối cùng quyết định các mâu thuẫn chính trị và tư tưởng, điều này cho thấy đấu tranh chính trị tư tưởng là cách các đối kháng kinh tế được thể hiện ra. Mọi yếu tố của kiến trúc thượng tầng đều chịu ảnh hưởng từ cơ sở hạ tầng, cho dù là trực tiếp hoặc gián tiếp.
Cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng
Tầm quan trọng đặc biệt của cơ sở hạ tầng đối với cấu trúc thượng tầng thể hiện rõ ở việc: khi cơ sở hạ tầng biến đổi, kiến trúc thượng tầng cũng nhất định phải thay đổi. Những thay đổi trong cơ sở hạ tầng tạo nên nhu cầu khách quan để kiến trúc thượng tầng thích ứng, do đó, sự biến chuyển của kiến trúc thượng tầng là dấu hiệu cho thấy cơ sở hạ tầng đã có những thay đổi. Mối liên hệ phụ thuộc của kiến trúc thượng tầng vào cơ sở hạ tầng bắt nguồn từ vai trò chủ đạo của hoạt động kinh tế trong mọi lĩnh vực khác của xã hội.
Mặc dù cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng có sự tương tác và quyết định lẫn nhau, nhưng mối quan hệ này không đơn giản và cứng nhắc. Kiến trúc thượng tầng và các yếu tố cấu thành nó tồn tại một tính độc lập nhất định trong quá trình phát triển và tác động đến sự tiến hóa của cơ sở hạ tầng.
Sự tác động trở lại
Cũng như vậy, mọi thành phần của kiến trúc thượng tầng đều ảnh hưởng đến cơ sở hạ tầng, tuy nhiên, vai trò của mỗi yếu tố lại không giống nhau. Sự tác động ngược diễn ra theo hai hướng:
- Khi mối quan hệ giữa kiến trúc thượng tầng và cơ sở hạ tầng đồng chiều, nó sẽ thúc đẩy sự phát triển của cơ sở hạ tầng.
- Ngược lại, nếu mối quan hệ ngược chiều, nó sẽ cản trở sự phát triển của cơ sở hạ tầng đã tạo ra nó
>>> Có thể bạn quan tâm: Tầng lửng là gì? Các mẫu & Lưu ý khi thiết kế tầng lửng đẹp
Tìm hiểu kiến trúc thượng tầng ở Việt Nam hiện nay
Hiện nay, kiến trúc thượng tầng ở Việt Nam phát triển theo hai định hướng cơ bản:
Thứ nhất, Dựa vào chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng cho tư duy và hành động
Nhằm giải phóng con người khỏi sự bóc lột, đưa xã hội thoát khỏi cảnh ô nhục của dân tộc bị làm thuê, bị giam cầm và đàn áp, Việt Nam hiện vẫn kiên định duy trì cơ sở hạ tầng cùng kiến trúc thượng tầng theo đường lối tiến bộ của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Mọi hành động của Đảng, nhà nước và nhân dân đều lấy đó làm nền tảng, trở thành tư tưởng chủ đạo trong đời sống. Nhà nước cũng khuyến khích mọi người sống và làm việc theo tôn chỉ đạo đức ấy, góp phần xây dựng hệ thống chính trị và chủ nghĩa xã hội thể hiện bản chất của giai cấp công nhân.
Thứ hai, Xây dựng nhà nước vì nhân dân
Trong định hướng xây dựng đất nước thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đảng ta đã xác định rõ ràng cương lĩnh “xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa vì nhân dân, của nhân dân. Giai cấp công nhân, nông dân cùng tầng lớp trí thức là nền tảng dưới sự lãnh đạo của Đảng”. Do đó, tất cả các tổ chức và cơ cấu tạo thành hệ thống chính trị xã hội tồn tại nhằm phục vụ cho lợi ích của con người, cá nhân hóa trách nhiệm, đảm bảo quyền và lợi ích thuộc về nhân dân.
Bên cạnh đó, nhà nước cùng từng chính quyền địa phương không ngừng phát triển cơ sở hạ tầng, là một bước để giải quyết các mâu thuẫn xảy ra với kiến trúc thượng tầng. Việc đồng thời phát triển và củng cố cơ sở hạ tầng cùng điều chỉnh các thành phần của kiến trúc thượng tầng sẽ giúp cải thiện các bộ phận của xã hội, giúp quá trình quá độ thích ứng nhanh chóng. Điều này giúp tính giai cấp trong thời kỳ này được thể hiện rõ nét và sâu sắc, biểu lộ ở sự đối địch.
Về quan điểm tư tưởng và những cuộc đấu tranh sâu sắc giữa các giai cấp
Trong mỗi giai đoạn của xã hội, kiến trúc thượng tầng mang đặc điểm riêng biệt, thể hiện độ phức tạp và cách hiểu khác nhau, tạo nên mối quan hệ đan xen, tác động lẫn nhau. Nhìn chung, loại hình này bao gồm hệ thống các hình thái ý thức xã hội và những thể chế chính trị-xã hội tương ứng…
*Nội dung bài viết chỉ mang tính chất tham khảo và tổng hợp tại thời điểm chia sẻ, không phải quan điểm chuyên gia.
*Các hình ảnh minh họa chỉ mang tính chất tượng trưng.
Nguồn: Tổng hợp.